Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti në një opinion për New York Times, një çerek shekulli pas ndërhyrjes së saj, roli i NATO-s në Kosovë dëshmon se organizata është më vendimtare se kurrë, derisa ka shtuar se përkundër që demokracia e Kosovës është në rritje, kërcënimet ndaj sigurisë së saj janë gjithashtu në rritje.

“Në shtator, trupat paraushtarake serbe të armatosura rëndë, të cilat ne besojmë se vinin nga Serbia, zunë pozicione në Manastirin Ortodoks të Banjskës, në atë që qeveria e SHBA e quajti një përpjekje shumë të organizuar që përfshinte armë të sofistikuara. Forcat ushtarake serbe u mobilizuan pranë kufirit tonë, një veprim i kritikuar nga Shtetet e Bashkuara si "destabilizues". Vitin e kaluar NATO rriti trupat e saj nga 3,770 në rreth 4,500 mes kërcënimeve në rritje ndaj paqes. Politika autoritare e Beogradit ua vështirësoi veçanërisht jetën serbëve etnikë në Kosovë. Atyre iu desh të luanin rolin e tyre si pakicë në një vend të ri me një popullsi prej përafërsisht 93 përqind shqiptarë etnikë dhe 7 përqind të përbërë nga pakica të tjera, duke përfshirë romët dhe turqit. Serbia e ka penguar këtë integrim. U desh trimëri që serbët etnikë t'i bashkoheshin institucioneve dhe të bëheshin pjesëmarrës aktivë në vend”, ka shkruar ai.

Nj ëpjesë e opinionit:

Disa në Shtetet e Bashkuara kanë minimizuar rëndësinë e NATO-s. Shumë partnerë evropianë shqetësohen se pas zgjedhjeve presidenciale në SHBA në muajin nëntor, angazhimi amerikan ndaj aleancës do të zbehet. Por ndërsa NATO përgatitet për fillimin e samitit të saj në Uashington të martën, duke shënuar 75 vjet nga themelimi i saj, unë do të doja t'i kujtoja botës se si NATO është ngulitur në identitetin kulturor dhe politik të një vendi në Evropë: vendit tim, Kosovës.

Në vitin 1999, një fushatë e pamëshirshme serbe e udhëhequr nga udhëheqësi serb dhe presidenti jugosllav Slobodan Millosheviç solli masakra, përdhunime dhe dëbimin e rreth gjysmës së popullsisë shumicë shqiptare të Kosovës. Ishte një fatkeqësi humanitare. Bombardimet e vazhdueshme ajrore të NATO-s ndaj forcave dhe pozicioneve serbe i dhanë fund tmerrit. Aleanca dërgoi gati 50,000 trupa menjëherë më pas.

Kush nga njerëzit e mi mund ta harronte pamjen e ushtarëve të NATO-s që brohoriteshin teksa mbërritën? Gjatë 25 viteve të fundit, ndërsa NATO ndihmoi në çlirimin e Kosovës dhe ruajti paqen, ne ndërtuam demokracinë për të nxitur këtë paqe nga brenda. Ne shpallëm pavarësinë tonë në vitin 2008, një ide që do të jehojë me amerikanët që sapo kanë festuar Ditën e Pavarësisë. Pjesa më e madhe e botës e njeh tani kombin e njohur si Kosovo, edhe pse unë preferoj drejtshkrimin shqip, Kosova.

Nuk kishte dyshim për ne, duke pasur parasysh kujtimet e freskëta të gjenocidit në Ruandë dhe Bosnje, se situata në Kosovë do të ishte përkeqësuar me shpejtësi pa NATO-n. Si kosovar, është e dhimbshme edhe të imagjinosh se sa më keq mund të ishte bërë.

Që në fillim, ndërhyrja e NATO-s ishte humanitare. Por një ndërhyrje humanitare u shërben gjithashtu interesave kombëtare, sado që ne do të donim t'i konsideronim ato si të dallueshme. Paqja në Evropë dhe ndalimi i vuajtjeve njerëzore u shërbenin interesave kombëtare të anëtarëve të NATO-s. Konflikti në Ballkan rrit rrezikun e përhapjes në Evropën Perëndimore, jo vetëm përmes krizave të refugjatëve, por edhe duke tërhequr lojtarë të huaj në këtë kufi historikisht të rëndësishëm gjeopolitik, duke kërcënuar sigurinë e Evropës.

NATO nuk është një entitet abstrakt që vepron më vete. Kërkon vullnet politik. Në rastin e Kosovës, ne kishim vullnetin politik të shumë fuqive të mëdha, përfshirë Shtetet e Bashkuara, fuqinë më të madhe ushtarake të NATO-s. Sekretarja e Shtetit Madeleine Albright e njihte rajonin dhe tmerret e luftërave evropiane. Pavarësisht se ishte i lidhur fort me administratën e Klintonit, ndërhyrja ishte dypartiake. Në Kongres, senatori Bob Dole, një republikan, ishte një përkrahës i fortë.

Ndërhyrja ushtarake duhet të jetë gjithmonë zgjidhja e fundit, dhe në Kosovë ishte. Takimet e nivelit të lartë dështuan vazhdimisht, duke përfshirë bisedimet në Kështjellën e Rambujesë në Francë midis përfaqësuesve serbë dhe shqiptarë dhe zyrtarëve amerikanë, evropianë dhe rusë. Diplomacia ishte shteruar ndërkohë që vriteshin njerëz. Lufta në Kosovë ishte e katërta që Millosheviqi kishte bërë në ish-Jugosllavi.

Përmasat e mizorisë kërkonin një përgjigje të fortë. Pas 78 ditësh bombardimesh ajrore, sulmit më të madh ushtarak të aleancës që nga themelimi i saj në vitin 1949, forcat e armatosura serbe u tërhoqën. NATO qëndroi në Kosovë dhe kthimi i refugjatëve pasoi nën administrimin dhe mbrojtjen e Kombeve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian.

Prania e NATO-s siguroi paqen dhe na lejoi rindërtimin. Trupat e mbronin kufirin tonë, por gjithashtu na ndihmuan të mbrohemi, duke përfshirë edhe ngritjen e ushtrisë sonë, Forcën e Sigurisë së Kosovës. Misioni fillestar u nda midis Francës në veri, Italisë në perëndim, Gjermanisë në jug dhe Shteteve të Bashkuara në lindje, me Mbretërinë e Bashkuar në lindjen qendrore. Me kalimin e viteve, ndërsa stabiliteti ynë u rrit, NATO reduktoi në mënyrë drastike trupat e saj nga 50,000 sa ishin në fillim në disa mijëra.

Perëndimi duhet të jetë krenar për këtë arritje. Kosova tani njihet si demokracia më e lartë në Ballkanin Perëndimor. Ky transformim nuk ishte vetëm i NATO-s; kërkoi përpjekje nga shumë parti dhe, më e rëndësishmja, vendosmëria e popullit kosovar që u angazhua në procesin politik. Por NATO-ja e bëri të mundur këtë realitet dhe nuk është rastësisht që lufta në Ukrainë shënon luftën e parë të madhe evropiane në mbi 100 vjet në të cilën vendet e Ballkanit Perëndimor nuk kanë marrë pjesë. Paqja është punë e vështirë dhe dinamike - ajo duhet të ruhet vazhdimisht.

Megjithatë, edhe pse demokracia e Kosovës është në rritje, kërcënimet ndaj sigurisë së saj janë gjithashtu në rritje. Në shtator, trupat paraushtarake serbe të armatosura rëndë, të cilat ne besojmë se vinin nga Serbia, zunë pozicione në Manastirin Ortodoks të Banjskës, në atë që qeveria e SHBA e quajti një përpjekje shumë të organizuar që përfshinte armë të sofistikuara. Forcat ushtarake serbe u mobilizuan pranë kufirit tonë, një veprim i kritikuar nga Shtetet e Bashkuara si "destabilizues". Vitin e kaluar NATO rriti trupat e saj nga 3,770 në rreth 4,500 mes kërcënimeve në rritje ndaj paqes.

Sfidat politike mbeten gjithashtu. Në vitin 2017, Aleksandar Vuçiq, një ish-ministër i propagandës nën udhëheqjen e Millosheviçit, u bë president i Serbisë. Ngritja e tij shënoi një kthim në politikën autoritare, etnonacionaliste të Millosheviçit, veçanërisht në llojin ekspansionist. Politika autoritare e Beogradit ua vështirësoi veçanërisht jetën serbëve etnikë në Kosovë. Atyre iu desh të luanin rolin e tyre si pakicë në një vend të ri me një popullsi prej përafërsisht 93 përqind shqiptarë etnikë dhe 7 përqind të përbërë nga pakica të tjera, duke përfshirë romët dhe turqit. Serbia e ka penguar këtë integrim. U desh trimëri që serbët etnikë t'i bashkoheshin institucioneve dhe të bëheshin pjesëmarrës aktivë në vend.

Një front i ri në Ballkan do t'i shërbente Rusisë po aq sa Serbisë: Serbia mund të përpiqet të fitojë territor përmes agresionit dhe Rusia mund të fitojë një kontroll më të fortë ndaj Serbisë si një satelit, përveçse të shpërqendrojë botën nga lufta që po bën në Ukrainë. Nën drejtimin e Vuçiqit, Serbia ka investuar shumë në bashkëpunimin e saj ushtarak me Rusinë. Një raport i vitit 2019 nga Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së arriti në përfundimin se "Serbia ofron mjedisin më lejues për ndikimin rus në Ballkanin Perëndimor". Kosova, përkundrazi, nuk mund të ofronte një mjedis më pak lejues. Ne kemi mbetur pro-perëndimorë të vendosur.

Një çerek shekulli pas ndërhyrjes së saj, roli i NATO-s në Kosovë dëshmon se organizata është më vendimtare se kurrë. Historia e saj e fortë në vend tregon se demokracia dhe mbështetja institucionale që ajo ndihmoi të vendosen, së bashku me kërcënimet e jashtme që parandaloi, ruajtën me sukses paqen. Fatkeqësisht, 25 vjet më vonë, ne po përballemi sërish me luftë dhe kërcënime lufte në Evropë. Këtu, paqja mbështetet vetëm nga aftësia jonë për ta mbrojtur atë kur sfidohet drejtpërdrejt, dhe kërcënimi i një sfide të tillë është më real se kurrë.