Një kometë krio-vullkanike kolosale, tri herë më e madhe se mali Everest, ka shpërthyer në hapësirë dhe tani po shkon me shpejtësi drejt Tokës, raportojnë shkencëtarët.

Megjithatë, nuk ka asnjë arsye për alarm: kometa nuk do të përplaset me ne. Në vend të kësaj, ajo pritet të jetë e dukshme me sy të lirë rreth pikës së saj më të afërt me Tokën më 21 prill 2024.

Trupi qiellor 12P/Pons-Brooks, është një kometë krio-vullkanike (vullkan i akullt). Kometa të tilla janë intriguese; ato kanë një bërthamë të fortë që përfshin 30 kilometra mbresëlënëse dhe përbëhet nga një përzierje akulli, pluhuri dhe gazi.

Këta përbërës mund të krahasohen me karbonizimin në një shishe sode. Kur dielli ngroh kometën, presioni brenda krio-magmës rritet derisa të shtyjë nitrogjenin dhe monoksidin e karbonit të shpërthejnë, duke lëshuar fragmente të akullta përmes çarjeve të mëdha në shtresën e jashtme të kometës.

Çuditërisht, kjo ngjarje shpërthyese shënon ndodhjen e dytë për Pons-Brooks brenda një harku prej vetëm katër muajsh.

Nëpërmjet pamjeve teleskopike, ky shpërthim i përsëritur i ka dhënë kometës një pamje që të kujton brirët masivë. Disa madje vërejnë se forma e saj pasqyron në mënyrë të frikshme anijen ikonike “Millennium Falcon” nga filmi “Star Wars”.

Kometë e tipit Halley

Për sa i përket madhësisë, kjo kometë qëndron në të njëjtin nivel me kometën e njohur Halley. Hera e fundit që ajo ishte e dukshme për tokësorët pa ndihmë teleskopike ishte në vitin 1954. Për shkak të orbitës së saj 71-vjeçare të Diellit, ajo quhet një "kometë e tipit Halley".

Për kontekstin, kometës legjendare të Halley i duhen afërsisht 75 vjet për orbitën e saj diellore, ndërsa shumica e kometave zakonisht kërkojnë mijëra vjet.

Takimi i afërt

Ndërsa Pons-Brooks i afrohet pikës më të afërt me Tokën në prill 2024, vëzhguesit e qiellit gjithashtu mund të marrin një kënaqësi në maj dhe qershor 2024, me kulmin e shkëlqimit të parashikuar për 2 qershor 2024.

Pas këtij takimi të afërt, kometa do të nisë një udhëtim në pjesët e largëta të sistemit tonë diellor, me kthimin e saj të ardhshëm të parashikuar në 2095.

Yjësia e Herkulit

Aktualisht, për ata që dëshirojnë të dallojnë Pons-Brooks, kometa ndodhet brenda konstelacionit Hercules. Vëzhguesit duhet të shikojnë në drejtimin Lindje-Veri-Lindje, afërsisht 36 gradë mbi horizont. Ndërsa vazhdon udhëtimin e tij drejt planetit tonë, priten shpërthime të mëtejshme, potencialisht me përmasa edhe më të mëdha.

Megjithatë, Pons-Brooks nuk është kometa vullkanike më e stuhishme në lagjen tonë kozmike. Ky titull i takon 29P/Schwassmann-Wachmann, i cili rrethon Diellin vetëm pas Jupiterit me një shpejtësi befasuese 26.000 milje në orë.

Ky gjigant i akullt 60 km i gjerë besohet se shpërthen afërsisht 20 herë në vit. Në një shfaqje spektakolare, dhjetori 2022 pa 29P të shfaqë shpërthimin e tij më të fuqishëm në rreth 12 vjet, duke nxjerrë rreth një milion ton krio-magmë në kozmos.

Krio-vullkanizmi, një fenomen gjeologjik magjepsës, i referohet shpërthimit të substancave të paqëndrueshme si uji, metani ose amoniaku në vend të shkëmbit të shkrirë. Kur kjo ndodh në kometat, si për shembull me 12p/Pons-Brooks të diskutuar më sipër, ajo çon në pamje spektakolare të hapësirës dhe ofron njohuri unike në këto objekte qiellore.

Kometat krio-vullkanike, megjithëse nuk diskutohen aq shpesh sa homologët e tyre tradicionalë, luajnë një rol kyç në eksplorimin dhe kuptimin tonë të vazhdueshëm të sferave të jashtme të sistemit diellor.

Formimi i kometave krio-vullkanike

Kometat krio-vullkanike e kanë origjinën në rajonet e jashtme të ftohta të sistemit diellor, ku temperaturat janë mjaft të ulëta që komponimet e paqëndrueshme të ngrijnë. Këto kometa përmbajnë përzierje të akullit të ujit, amoniakut, metanit dhe gazeve të tjera të ngrira së bashku me pluhurin dhe grimcat e shkëmbinjve.

Zbulimi emocionues i kriovolkanizmit në kometa i detyrohet shumë përparimeve në teknologjinë e eksplorimit të hapësirës. Imazhet me rezolucion të lartë dhe analizat spektrale nga misionet si Deep Impact i NASA-s i kanë lejuar shkencëtarët të vëzhgojnë këto shpërthime të akullta në detaje.

Zbulimi i procesit krio-vullkanik

Krio-vullkanizmi i vëzhguar në kometat është një proces i drejtuar nga faktorë të brendshëm dhe të jashtëm. Ndërsa një kometë krio-vullkanike i afrohet Diellit, ngrohja diellore shkakton rritjen e temperaturës së sipërfaqes së saj. Kjo nxehtësi depërton në koren e kometës, duke bërë që substancat e ngrira të ngrira poshtë të sublimohen. Presioni nga këto materiale të gazifikuara rritet derisa plasaritet sipërfaqja, duke nxjerrë gaz dhe grimca të akullta në hapësirë, duke krijuar një version miniaturë të shpërthimeve vullkanike që shihen në Tokë.

Materiali i dëbuar formon një zarf të turbullt të njohur si koma rreth bërthamës së kometës dhe presionit të rrezatimit diellore formëson atë në bishtat e bukur karakteristikë të kometave. Këto ngjarje dinamike dhe dramatike transformojnë strukturën fizike të kometës, ndonjëherë duke reformuar sipërfaqen e saj me çdo orbitë rreth Diellit.

​NASA bëri fotografi të pabesueshme të botës me më shumë vullkane në sistemin diellor - KosovaPress