Gjykata Speciale është larg nga një institucion juridik efikas, thotë Nevenka Tromp, e cila punoi për shumë vjet në Tribunalin e Hagës për ish-Jugosllavi. Ajo thotë se kjo gjykatë ka shumë mangësi sa i përket transparencës derisa shpreh shqetësim se seancat e mbyllura mund të nxisin dëshmitarët që të flasin çfarë të duan në gjykatore. Në tetë vjetorin e krijimit të Speciales, Tromp tregon nëse kishte motiv të fortë për këtë vendim, si dhe çka pret nga gjykimi i madh, “Thaçi dhe të tjerët”.

Ligjëruesja në Universitetin e Amsterdamit, thotë se e kupton pse Kuvendi i Kosovës vendosi t’i përmbushë kërkesat e bashkësisë ndërkombëtare, në veçanti të Shteteve të Bashkuara, për t’i krijuar Dhomat e Specializuara dhe t’i transferojë ato në Holandë.

"Tani shikoni se çfarë dhe si është krijuar kjo gjykatë, cilat janë rregullat e statutit të saj për procedurën dhe efikasitetin kur është fjala për numrin e të akuzuarve, aktakuzave dhe numrin e dënimeve apo aktgjykimeve të deritanishme, atëherë shohim se është larg nga një institucion juridik efikas që merret me krimet më të rënda politike, krimet e luftës, dhe krimet kundër njerëzimit”, thotë Tromp.

Në Gjykatën Speciale deri tani janë gjashtë persona të akuzuar për krime të pretenduara të luftës, Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi, Rexhep Selimi, Pjetër Shala e Salih Mustafa, e ndaj këtij të fundit në dhjetor të vitit të kaluar është shqiptuar dënim fajësie në shkallë të parë, me 26 vjet burgim.

Tromp e konsideron këtë shembull ekstrem të drejtësisë dhe sipas saj dënimi është shumë i lartë krahasuar me numrin e viktimave të supozuara si dhe periudhën që mbulon aktakuza.

Krahas këtij shqetësimi, Tromp përmend edhe seancat e mbyllura që po zhvillohen në rastin “Thaçi dhe të tjerët”, gjykim ky i cili ka nisur në prill të këtij viti.

Deri tani, në këtë çështje gjyqësore janë dëgjuar 15 dëshmitarë të thirrur nga Zyra e Prokurorit të Specializuar dhe vetëm dy prej tyre kanë dëshmuar pa masa mbrojtëse, për dallim nga të tjerët që përveç se ishin të mbrojtur, dëshmuan në seanca tërësisht të mbyllura për publikun.

"Këto janë çështje shumë madhore dhe pika shqetësuese kur bëhet fjalë për efikasitetin e kësaj gjykate dhe padyshim ritmin e ngadaltë të gjykimit ndaj Thaçit dhe të tjerëve për të ardhur në procedurë gjyqësore, sepse kanë qenë në paraburgim për më shumë se dy vjet. Nëse vërtet dëshironi që një gjykatë të lavdërohet për efikasitetin e saj, atëherë duhet të jetë një kohë e arsyeshme që nga momenti që paditë ngrihen, të akuzuarit vendosen në paraburgim, presin gjykimin dhe më pas gjykimi duhet të jetë sa më i shpejtë dhe efikas. Deri më tani nuk kemi parë asnjë nga këto”, thotë ajo.

Gruaja që shkoi librin “Gjykimi i papërfunduar i Millosheviqit”, thotë se seancat e mbyllura ku trajtohen raste të këtij formati janë vrasës të sistemit ndërkombëtar të drejtësisë.

Ajo thekson se transparenca duhet trajtuar si një nga elementet më të rëndësishme.

Derisa sipas prokurorisë, seancat e mbyllura kërkohen për të mbrojtur dëshmitarët, Tromp thotë se në këtë mënyrë çdo kush mund të dalë të flas çka të dojë në gjykatore ndërkohë që pamundësohet të ketë masë kritikuese nga jashtë.

“Kjo lloj mbyllje e provave nga pjesa e prokurorisë në të vërtetë mund të nxisë çdo lloj dëshmitari që të vijë në gjykatë dhe të thotë çfarë të dojë, sepse ai ose ajo do të ndihet i mbrojtur dhe nëse thotë gjysmë të vërtetën, nuk do kishte asnjë masë kritikuese nga jashtë që do e dëgjonte dhe do të thoshte, ‘hej, ky person nuk mund të ishte atje sepse ne ishim bashkë në Shqipëri në atë kohë", thotë ajo.

Madje sipas saj, aktgjykimet e bazuara në seanca të mbyllura potencialisht dëmtojnë sistemin ndërkombëtar të drejtësisë.

“Pra, çdo aktgjykim në këtë rast, i bazuar në seanca dërrmuese të mbyllura dhe prova të redaktuara, do të cenonte gjykimin eventual, sigurisht edhe dënimet, por do të cenonte jo vetëm këtë gjykatë, por do të dëmtonte potencialisht sistemin ndërkombëtar të drejtësisë", shton Tromp.

Gjykimi ndaj ish-krerëve të UÇK-së i nisur në prill të këtij viti pritet të marrë goxha kohë deri në përfundim.

Dy vjet janë paraparë vetëm për çështjen e ZPS e cila ka paralajmëruar qindra dëshmitarë në këtë çështje gjyqësore ku pretendohen se janë 140 viktima pjesëmarrëse.

Tromp e ka vështirë të parashikojë rrjedhën e këtij procesi meqë seancat e deritanishme ishin pothuajse tërësisht të mbyllura, por thekson se bazuar në aktakuzë dhe shtrirje kohore, përfundimi do të duhej të ishte me lirim nga akuzat për Thaçin dhe të tjerët.

“Nëse e lexoni aktakuzën dhe nëse shikoni shtrirjen kohore, shtrirjen e veçantë, dhe nëse shikoni funksionin e secilës prej këtyre katër individëve dhe mënyrën se si ata e udhëhoqën luftën e tyre të armatosur kundër regjimit serb, atëherë mendoj se përfundimi i qartë do të ishte se të katër ata duhet të lirohen nga akuzat", thotë ajo.

Tromp flet edhe për mungesën e aktakuzave të reja nga Zyra e Prokurorit të Specializuar, derisa thekson se prokuroria po ka vështirësi në trajtimin e gjashtë rasteve që aktualisht janë para kësaj gjykate.

Intervista e plotë është në sistemin me parapagim.

Me 3 gusht të vitit 2015, Kuvendi i Kosovës e ka miratuar Ligjin për Gjykatën Speciale, me seli në Hagë të Holandës.

Në këtë institucion, që funksionon me ligje të Kosovës, shërbejnë prokurorë e gjykatës të huaj.

Kjo gjykatë heton krimet e pretenduara të luftës në Kosovë, për një periudhë kohore nga janari i vitit 1998 deri në dhjetor të vitit 2000.

Aktualisht në Hagë po gjykohen ish-krerët e UÇK-së, Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi e Rexhep Selimi.

Ndërsa rast i ndarë është ai i Pjetër Shalës i cili gjithashtu është në fazën e gjykimit.

E gjykimi ka përfunduar ndaj Salih Mustafës, rast ky i cili është në Apel, pas vendimit të shkallës së parë me 26 vjet burgim.

Pasi Zyrës së Prokurorit të Specializuar i rrodhën disa dokumente sipas tyre konfidenciale, Gjykata Speciale ka dënuar me burgim edhe dy ish drejtues të Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së, Hysni Gucati e Nasim Haradinaj, për pengim të administrimit të drejtësisë.