“Mos u frikëso nga i dituri dhe nga analfabeti, por nga gjysëm analfabeti”! ( Kuran)

1.

Më shumë, se dy mijë e pesëqind vite më parë, njerëzit e mençur kishin kuptuar se dija është e pafund. Sepse, sa më shumë që zgjeroje nivelin e njohurive, aq më shumë zgjerohej edhe e panjohura. Andaj, të fituarit e dijes, krahasohej me rrathët koncentrikë në një sipqërfaqe ujore, që vazhdimisht zgjerohen deri në pafundësi.

Mirëpo, edhe përkundër kësaj, parimi i njohur i Sokratit, “Di, që s’di asgjë”, nga disa është shndërruar në të kundërtën e tij: “Ska asgjë, që s’di”. Të tillët  pretendojnë se janë  të gjithëdijshëm. Pretendojnë, se dija e tyre është gjithëpërfshirëse, nga njëra sferë e dijes në tjetrën, e nga njëri profesion në tjetrin. Për ta nuk ka kufij të ekspertizës, një çast janë ‘ekspertë’ të diplomacisë, në një rast tjetër  të alienëve, e pak më vonë edhe të shumimit të lepujve, etj. E në kohën e revolucionit informatik, kur dija zgjerohet në mënyrë eksponeciale shumë shpejtë, duke u dyfishuar globalisht pothuajse çdo tri vite, kjo, jo që është  e pamundur, por edhe anakronike.

Të “gjithëdijshmit” e tillë hasen gjithkund, shpesh me alamet tituj e diploma, por ndoshta edhe pa asnjë libër të lexuar, prezent  në jetën publike, në debate, rrjete sociale, në media, e nga ku pamshirshëm, e pandalshëm e bombardojnë opinionin me “margaritarët” e tyre, me agresivitet e duke u hakërryer, e pa e peshuar fjalën. Ata e kanë gjuhën më të shpejtë se mendjen. Nuk donë t’ia dinë për dëmet e pasojat që shkaktojnë, për mjegullën e konfuzionin që përhapin. I alarmuar nga pasojat e vetëgënjimit me tituj e ofiqe të rreme, dhe me pasojat e pa riparueshme për të ardhmen, shkrimtari Kim Mehmeti me të drejtë thotë: “Mjaft doktoruam, le të mësojmë pak tash.”!

2.

Dëmet, që shkaktojnë në shoqëri këta tipa janë të shumta. Dëshira për t’u dukur e përligjur statusin e tyre shoqëror, përfitimet e ndryshme por edhe kompleksi i inferioritetit, mbase janë demonët kryesorë, që i kanë vënë përpara duke i shtyrë me vrap, tërë gulçimë nga gabimi në gabim, e nga mëkati në mëkat.

Flasin shumë, gjithëkund, u pyetën apo s’u pyetën, me fjalorin, që fillon e përfundon thuajse njëjtë: Unë, unë e di, unë e kam parë moti,  e kam thënë unë, a të pata thënë unë etj!  Për të tillët thuhet: ”Atyre nuk iu mungon fuqia e fjalëve por fuqia e bisedës”! Dhe ndërdija, megjithatë shpesh ua zbulon hilet, veçanërisht kur  thuajse pas çdo të dytës fjali thonë me pompozitet: Flas me përgjegjësi dhe kompetencë të plotë, duke zbuluar kështu pavetëdijshëm, pikërisht ato gjëra, që iu mungojnë më së shumti.

 Të ‘gjithëdijshmit’ sillen me  fodullëk e mospërfillje. Shpërfaqin hapur hipokrizinë e tyre, kur për gjërat që s’i kuptojnë fare, duke u gajasur thonë : Dihen këto, jane gjëra të njohura. Ndonjëherë, kur zihen ngushtë dhe duhet patjetër të pyesin të tjerët, bëhen  dhelpërak, e për të mos zbuluar paditurinë, parashtrojnë pyetje, në formë pohore,  pa pikëpyetje në fund, me qëllim që edhe  kur nuk marrin përgjigje  të mos vërehet nga të tjerët, e nëse marrin pergjigje, të tjerët prapë nuk do i kuptojnë si pytje, por vetëm si  shpjegim të bashkëbiseduesit.

Marifetetet e tilla, bëhen akoma më të dëmshme, kur të ‘gjithëdijshmit’ flasin publikisht si opinionistë, debatues e opinionbërës. Këta e kanë halë në sy ekspertizën e dikujt, kurse e urrejnë si djalli temjanin leximin, mësimin e studimin. Ata nuk e honepsin dot, parimin e njohur empirik, se të fituarit e dijes së përgjithshme kalon së pari nga dija e veçantë, e jo anasjelltas. “Dija e paktë, njerëzve iu jep arrogancë, kurse dija e shumtë modesti”, ka thënë da Vinçi.

3.

Në shtetet e shoqëritë e zhvilluara, prosperuara e organizuara, kësaj  ‘sëmundjeje’ i është gjetur me kohë ilaqi, dhe të tillëve iu është treguar vendi. Këta njerëz, veçanërisht nuk mund të kenë asnjë ndikim në formimin e opinionit publik, e të mos flasim për përfshirjen e  tyre në sistemin arsimor e edukativ. Sepse, atje është kuptuar katërcipërisht, se një ‘dije’ e tillë sipërfaqësore (dije i thënçin!), është tharmi i të këqijave të një shoqërie. Është një moqal ngulfatës thashethemesh e konspiracionesh, e një rreth vicioz i mbrapështive. Në një libër të filozofisë së vjetër indiane thuhet: “Duke jetuar  në humnerën e injorancës, dhe duke e konsideruar veten të mençur, injorantët sillen në rrethin vicioz, si të verbërit të udhëhequr nga të verbërit”.

Prandaj, në këto shtete investohet aq shumë, në edukimin dhe arsimimin e njerëzve, në mënyrë që secili të dallojë ‘mollën’ e kalbur nga e shëndosha. Në këto shtete, është zhvilluar modeli i promovimit dhe vlerësimit të dijes së vërtetë, i ekspertizës profesionale, dhe,  ku nuk ka hapësirë për improvizim e kamuflim, e as për përgjithësime e inflacion fjalësh pa përmbajtje.

Kur shpikësi më i madh amerikan, Edisoni u pyet se çka mendon për teorinë e relativitetit të Ajnshtajnit, ai u përgjigj me çiltërsi: “Asgjë, sepse nuk e kuptoj fare”. Njeriu që kishte bërë qindra zbulime teknike e inxhinierike nuk ngurroi të jetë i sinqertë, e të mos pretendoj të gjithëdijshmin, edhe pse kishte kredencialet e padiskutueshme të ekspertizës në fushën e tij.

Të gjithëdijshmit nuk janë të tillë, dhe problemi  me ta në shoqëri është i natyrës morale, sepse duke pretenduar për të qenë diçka qka nuk janë e dëmtojnë shoqërinë dhe jipen vetëm pas interesit të tyre personal. Ish Presidenti i SHBA-ve Obama, fliste për etikën e ekselencës, dhe e cila nënkupton, që qëllimi i njeriut nuk duhet që të jetë, për të bërë më të mirën vetëm për vetëveten, por  të bëj më të mirën edhe për kombin dhe shtetin vet.

4.

Në një shoqëri të lirë, dikush mbase edhe mund të maskohet, të aktrojë e të tentojë të paraqitet i gjithëdijshëm, por shteti dhe shoqëria duhet të krijojnë mekanizmat efikas mbrojtës nga të tillët, duke promovuar e fuqizuar të kundërtën e saj – dijen e vërtetë dhe sistemin e vlerave. Sepse, zhvillimi i shoqërive moderne varet shumë nga krijimi dhe përdorimi i dijes. Eshtë dija e mirëfilltë, mbështetur në njohjen dhe të kuptuarit e thellë të fenomeneve, e jo kurrsesi surrogatët e saj,  që sigurojnë progresin.

Të mençurit, shohin në kohën e duhur atë që të tjerët e shohin shumë më vonë, apo madje kurrë. Ky ndryshim kohor i të vërejturit dhe kuptuarit të gjërave prej njerëzve, shpjegon diferencën në mes popujve të zhvilluar dhe të pazhvilluar.

5.

Shkencëtari i njohur N.Bohr, duke qenë plotësisht i vetëdijshëm për luftën e pandalshme, në mes të dijes dhe injorancës, dhe duke mos e nënvlerësuar në asnjë mënyrë, fuqinë e injorancës ka thënë:  ” Dija eshte fuqi, mirëpo, injoranca, për fat të keq, në asnjë mënyrë nuk është pafuqi”. Fatkeqësisht.