Tashmë është mëse e qartë dhe i ndjeshëm se sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës solli  efekte shumë serioze në sistemin politik ndërkombëtar këto efekte do të vazhdojnë edhe në të ardhmen.

Si pozicionimi i NATO-s në Evropë, vendimi i Gjermanisë për të blerë armë dhe pranimi i Ukrainës nga BE-ja si vend kandidat, mbështetja e saj vendimtare kundër Rusisë janë disa prej këtyre efekteve. Në këmbim të pjesëmarrjes së BE-së në sanksionet e udhëhequra nga SHBA kundër Rusisë, ekspozimi i Moskës ndaj kundërsanksioneve në fushën e energjisë ka pasur efekte shkatërruese për disa nga vendet evropiane.

Hyrja në një luftë të tillë pushteti me Moskën pa zgjidhjen e problemit të varësisë nga Rusia në fushën e energjisë bëri që shumë vende të BE-së të përballen me një krizë energjetike, të cilën e kishin të vështirë ta përballonin me gjithë pasurinë e tyre ekonomike. Është e mundur të flitet për tre dimensione të këtij problemi. Para së gjithash, disa vende evropiane kanë një rrezik serioz të furnizimit me energji pasi hyjnë në dimër.

Së dyti, rritja e tepruar e çmimeve të energjisë për shkak të krizës sjell shqetësimin se kostoja e jetesës, varfëria e lidhur dhe paqëndrueshmëria si pasojë e kësaj krize do të rriten në Evropë, si në pjesë të tjera të botës, veçanërisht në vendet e varura nga jashtë.

Së treti, ky tension me Rusinë ka thelluar përçarjen mes vendeve të BE-së në lidhje me politikën që duhet ndjekur ndaj Moskës, disa vende të BE-së, të frikësuar nga pasojat negative të sanksioneve, nuk duan të respektojnë vendimet e përbashkëta që do të merren në këtë fushë madje në disa vende të BE-së ka diskutime serioze mes aktorëve vendas lidhur me këtë çështje.

Përpara se t'i hedhim një vështrim më të afërt këtyre problemeve, le të bëjmë disa përcaktime për pikën e fundit të arritur në marrëdhëniet energjetike BE-Rusi. Para së gjithash, duhet nënvizuar se Rusia kishte një vend shumë të rëndësishëm në furnizimin me energji të BE-së para luftës.

Sipas të dhënave të vitit 2020, BE-ja duhej të importonte 58 për qind të energjisë totale që i nevojitej. Po në këtë vit, BE kishte blerë 54 për qind të qymyrit, 43 për qind të gazit natyror dhe 29 për qind të naftës nga Rusia. Këto shifra treguan se vendet e BE-së, të cilat janë ndër konsumatorët më të mëdhenj të energjisë në botë, kanë një varësi serioze nga Rusia në këtë fushë.

Megjithatë, duhet theksuar se jo të gjithë anëtarët e BE-së janë në të njëjtin pozicion për këtë çështje, disa prej tyre kanë një nivel shumë të lartë të varësisë, ndërsa për të tjerët nuk mund të flitet fare për varësi.

Për shembull, kur bëhet fjalë për gazin natyror, Finlanda, vendet baltike, Polonia, Hungaria, Sllovakia, Bullgaria, Austria dhe Gjermania kishin varësi nga gazi rus e cila ishte e vështirë të kompensohej me burime alternative para luftës. Për Finlandën, Estoninë dhe Bullgarinë, shkalla e kësaj varësie arriti në 100 për qind.

Pas sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës, si pasojë e sanksioneve të BE-së ndaj Rusisë, e cila e kundërshtoi këtë sulm dhe u pozicionua në anën e Ukrainës, pati një rënie serioze të furnizimit me energji nga ky vend në vendet e BE-së. Një nga arsyet për këtë ulje ishte vendimi i BE-së për të ndaluar importet e qymyrit dhe naftës nga Rusia, ndërsa një arsye tjetër ishte se Moska i dha fund fluksit të gazit në vendet e BE-së përmes disa tubacioneve. Në këtë kontekst, Nord Stream 2 nuk u zbatua dhe rrjedhja e gazit nga Gazsjellësi Yamal u ndërpre plotësisht, ndërkohë që kalimi e gazit në disa vende të BE-së përmes Ukrainës dhe Turqisë vazhdoi, ndonëse e kufizuar.

Ka një pamje interesante në lidhje me kalimin e naftës nga Rusia në BE. Pavarësisht luftës, disa vende të BE-së, veçanërisht Gjermania, e rritën sasinë e naftës që blenë nga Rusia në gjysmën e parë të 2022 krahasuar me një vit më parë. Importet e naftës të Gjermanisë nga Rusia u rritën nga 15.7 milionë tonë në gjashtë muajt e parë të 2021 në 16.4 milionë tonë në të njëjtën periudhë të vitit 2022. Duke marrë parasysh rritjen serioze të çmimit të naftës në këtë periudhë, kuptohet se vende si Gjermania që rritën importet e naftës nga Rusia, në kundërshtim me retorikën e tyre, kontribuan ndjeshëm në buxhetin e luftës së Moskës. Megjithëse BE-ja mori një vendim sanksioni që ndalonte blerjen e naftës nga Rusia më 3 qershor 2002, vendet e BE-së vazhduan të importonin naftë nga ky vend në gjysmën e dytë të vitit. Sepse vendimi i sanksionit në fjalë ndalonte vetëm blerjen e naftës Ruse nëpërmjet detit, dhe ky ndalim do të fillonte më 5 dhjetor 2022 për naftën bruto dhe më 5 shkurt 2023 për produktet e naftës.

Me fjalë të tjera, nuk kishte asnjë ndalim për importin e naftës bruto dhe produkteve të naftës nga Rusia, dhe shitjen e naftës në vendet e BE-së përmes gazsjellësit Druzhba, për të cilin ishte rënë dakord para 4 qershorit 2022. Ka pasur periudha të ngjashme tranzicioni në importet e qymyrit nga Rusia, dhe pavarësisht ndalimit në prill, Rusia vazhdoi të shesë qymyr në disa vende të BE-së deri më 11 gusht 2022.

Pavarësisht sanksioneve të BE-së kundër Rusisë, në gjashtë muajt e parë të vitit 2022, importet e gazit natyror të Gjermanisë nga Rusia arritën në 10.3 miliardë, importet e naftës në 8.1 miliardë dhe importet e qymyrit 510 milionë euro. Në të njëjtën periudhë, importi i naftës i Holandës nga Rusia ishte 10.2 miliardë euro; Italia importoi 4.7 miliardë euro gaz natyror dhe 4.2 miliardë euro naftë nga Rusia. Në të njëjtën periudhë, importet e Polonisë nga Rusia arritën në 7 miliardë euro, të Francës 5,3 miliardë euro dhe të Bullgarisë 5,2 miliardë euro.

Tranzicionet e vështira të krizës energjetike.

Fakti që BE-ja, e cila u përpoq ta dekurajonte këtë vend nga politika e saj agresive në Ukrainë, duke vendosur sanksione kundër saj, vazhdoi të importonte energji nga ky vend ndërkohë që politika agresive e Moskës vazhdonte, ishte një tregues i qartë se shtetet anëtare nuk ishin gati për një gjë të tillë,për një krizë me Rusinë. Një papërgatitje e tillë ka bërë që ata të vazhdojnë të importojnë energji nga Rusia pavarësisht sanksioneve dhe padashur të bien në pozicionin e financimit të luftës së këtij vendi. Nëse i hedhim një vështrim më të afërt problematikave që po kalojnë vendet e BE-së teksa hyjnë në dimër kur do të kenë nevojë për më shumë energji, mund të themi se dimensioni më i rëndësishëm i problemit është në fushën e furnizimit me gaz natyror. Duket se vendet e BE-së, duke vepruar në kuadër të politikave të shpjeguara më sipër, kanë mbushur në masë të madhe rezervuarët e gazit natyror për t'u përgatitur për dimrin duke blerë gaz edhe nga Rusia. Megjithatë, nga ky këndvështrim, shihet qartë se disa vende kanë kapacitet të lartë të depozitimit të gazit natyror, disa kanë kapacitet të ulët të depozitimit të gazit natyror, madje disa vende të BE-së si Finlanda, Estonia dhe Lituania, të cilat kanë një varësi shumë të lartë nga rusët në gaz natyror, nuk kanë fare kapacitet depozitues të gazit natyror. Kjo është një shenjë se dimri do të jetë shumë i ashpër sidomos për këto vende. Dihet se këto sasi dhe përveç kësaj, gazi natyror që do të vijë me importin e gazit mund të mos jetë i mjaftueshëm për vendet me kapacitet të lartë depozitues dhe që mbushin në masë të madhe magazinat e tyre. Në këtë rast duket se sa shumë “i vështirë” do të jetë dimri në aspektin politik në Europë e kjo do të varet nga sa “i vështirë” do të jetë dimri për sa i përket kushteve klimatike. Shihet se liderët e BE-së, të cilët duan që të parandalojnë dimrin të jetë i ashpër në të dyja aspektet, kanë vizituar liderët e vendeve me të cilat kanë pasur një embargo armësh në të kaluarën, të cilët dikur i kanë cilësuar si “diktatorë” dhe kanë përshpejtuar kërkimin prej tyre të një alternative ndaj gazit rus. Sepse, shihet se rritjet ekstreme të çmimeve të energjisë dhe ushqimeve kanë riaktivizuar segmentet e ekstremit të djathtë dhe populist në Evropë. Koha do të tregojë se sa i suksesshëm do të jetë kërkimi i vonuar i liderëve evropianë për gaz alternativ, duke parë se ata nuk mund ta kapërcejnë këtë krizë duke i kërkuar publikut të kursejë energji dhe të ngrohë ndërtesat publike me 19 gradë Celsius.Megjithatë, as cisternat e gazit të lëngshëm, as objektet e tyre të vendeve furnizuese dhe as pajisjet e rigazifikimit të vendeve importuese të BE-së nuk janë të mjaftueshme për të importuar gazin e lëngshëm në atë nivel i cili do të jetë një alternativë ndaj gazit të tubacionit që vjen nga Rusia. Gjithashtu duhet theksuar se çmimi i gazit të lëngshëm, i cili blihet si alternativë ndaj gazit të tubacioneve, është shumë i lartë dhe vendet furnizuese të gazit të lëngshëm si SHBA-të nuk e humbasin rastin. Është e pamundur që burimet e rinovueshme të mbyllin hendekun energjetik me Rusinë për shkak të krizës. Vendimi i marrë nga vendet e OPEC+ për të reduktuar furnizimin me naftë ishte një hap që sfidoi vendet e BE-së si dhe të gjitha vendet importuese të energjisë në botë. Kriza e përjetuar veçanërisht në furnizimin dhe çmimet e energjisë dhe produkteve ushqimore bazë për shkak të Luftës Rusi-Ukrainë tregoi se vendet evropiane, të cilat mendohet se kanë ekonomi të shëndetshme dhe liderë që njohin menaxhimin e krizave, nuk janë aq të suksesshme në menaxhimin e krizave sa ajo. Duhet të theksohet se dështimi i liderëve evropianë në menaxhimin e krizave rrezikoi si të ardhmen e tyre politike ashtu edhe të ardhmen e BE-së.